De inspiratie van Rieks Swarte
Rieks Swarte is dol op geschiedenis, op de verhalen waaraan je je kan spiegelen. In zijn theaterwerk gaat het vaak over het tonen van die ongelijkheid. Dat doet hij ook met de houtsneden. Oude foto’s op het internet zijn een onuitputtelijke inspiratiebron voor de houtsneden die hij maakt. De foto's gunnen hem een genadeloos een blik in een wereld waarin de ongelijkheid zichtbaarder was dan nu. Rieks vindt het interessant om een beeld te vormen over hoe mensen toen zich tot elkaar verhouden.
Van 21 november 2020 tot 8 januari 2021 zijn de houtsneden van Rieks Swarte te zien in dé kunstuitleen Haarlem.
Jonge jongens
Rieks maakte een serie portretten met verhalen van kleine jongens, van 11 tot 16 jaar, die rond kerst 1872 achter de tralies verdwenen voor kleine diefstallen: 24 diefjes. De zogenaamde mugshots, politiefoto’s met de gezichten van de opgepakten, al of niet met een bordje om de nek met een gevangeniscijfer erop, vond Rieks het schrijnends. Ook de 9 mugshots van jongens (boefjes) voor een wit laken spraken hem aan omdat er een stoere arrogantie te zien is naast totale treurnis.
Om over de ongelijkheid in de wereld te vertellen moet je in de kunst, volgens Rieks, niet met een wereldbestormend plan aankomen. Je moet het pasklaar maken voor de toeschouwer. In de tentoonstelling in Kunst Centrum Haarlem laat Rieks prenten zien over hoe de ongelijkheid indertijd was en hoe fotogeniek we dat nu vinden. ‘We zien de geschiedenis meestal door Efteling-ogen, maar de werkelijkheid is vaak anders dan wat je ziet. Je moet er moeite voor doen om ongelijkheid en armoede te herkennen. Zeker in onze tijd zijn we er meesters in geworden in het onzichtbaar maken ervan.’
Het snijden van hout
Rieks Swarte is vooral bekend van zijn werk in het theater. Zijn theaterbedrijf heet SWARTE KUNST. Voor zijn eigen producties, heel beeldende voorstellingen, ontwerpt hij de decors, de poppen, de affiches én al het andere drukwerk. Om te onthaasten werkt Rieks, naast de theaterproducties die met grote snelheid geproduceerd worden, geconcentreerd aan de techniek van de houtsnede. In 2019, toen hij werkte aan de kerstvoorstelling ‘Scrooge’ voor de Schouwburg Haarlem, begon hij met het maken van houtsneden met schrijnende beelden ten tijde van de industriële revolutie.
De techniek die Rieks Swarte gebruikt is de ‘reductietechniek’. Hierbij snij je per drukgang – van licht naar donker – steeds meer van het hout weg. De laatste drukgang is zwart. Mislukkingen zijn niet meer te herstellen en als de oplage op is, is het ook werkelijk op. In zwart-wit afdrukken is dit goed te doen, maar zodra je in kleur werkt heb je niet alleen met licht en donker te maken maar ook met al dan niet samengestelde kleuren. En soms kun je een truc uithalen met steunkleuren. Alle werken in de tentoonstelling Op het scherpst van de houtsnede zijn in de reductie-techniek gemaakt. Met één uitzondering op de reductieregel: dat is de BOSVIJVER, die is in verschillende platen gesneden.