Verdiep je in techniek: Fotografie

Fotografie gaat verder terug dan je misschien denkt

Fotografie zoals we het nu kennen bestaat sinds de 19e eeuw. Echter, de techniek ontstond al eerder met de uitvinding van de camera obscura in de 16e eeuw. In die tijd werd de fotografie alleen nog niet als een eigen kunstvorm gezien. Een kunstenaar gebruikte de camera obscura enkel als hulpmiddel voor zijn schilderijen.

Dat zit zo. Een camera obscura is een doos met een gaatje in een van de wanden. Door dit gaatje komt het licht van wat er voor de doos staat op de tegenover liggende wand in de doos terecht. Op deze manier ontstaat in de doos een beeld van de omgeving, maar wel verkleind en op zijn kop. De kunstenaar kan het beeld dan overtekenen op papier. Daarom werd de camera obscura gezien als als hulpmiddel van de kunstenaar. Het beeld komt niet vanzelf op het papier, de kunstenaar moet dit doen. Als het licht uitgaat, verdwijnt de afbeelding en blijft de tekening over. Camera obscuras bestaan in verschillende formaten, van kamergroot tot handzaam.

Ontwikkeling van de moderne fotografie

Vanaf de 18e eeuw experimenteren kunstenaars en uitvinders met allerlei stoffen om het beeld vast te leggen zonder te tekenen. Het waren het de Fransmannen Joseph Nicephore Niépce, en Louis Daguerre die in de 19e eeuw de uiteindelijke fotografische procedés uitvonden.

Joseph Nicephore Niépce maakte de eerste foto in 1826. Daarna kwam de Daguerreotypie waarbij de kwaliteit van de fotografische afdruk verbeterde. En in 1839 publiceerde de Engelsman William Fox Talbot zijn boek Some account of the art of photogenec drawing. De ontwikkelingen in deze techniek gingen dus echt razendsnel.

Met de ontdekking van de kleurenfotografie in 1861 worden de mogelijkheden voor fotografie nog groter en vanaf 1888 werd de eerste draagbare camera ontwikkeld. Sinds deze ontdekking is de techniek voor vrijwel iedereen bereikbaar. Met de komst van digitale camera’s in de 20ste eeuw zijn de mogelijkheden in de fotografie oneindig. Bijna iedere mens heeft tegenwoordig een camera en maakt regelmatig, soms zelfs dagelijks, een foto.

Hoe maak je een foto?

Fotograferen betekent letterlijk ‘schrijven met licht’. Met een fototoestel legt een fotograaf licht vast. Hiervoor kan een fotograaf verschillende soorten fototoestellen gebruiken. Zo zijn er de analoge camera, digitale camera, spiegelreflexcamera of een compacte camera. Ook bestaat er een grote variëteit aan fotografische genres zoals de vaak gebruikte portret-, natuur- en landschapsfotografie, maar ook vormen die ingezet worden voor andere doelen zoals rapportagefotografie voor bijvoorbeeld kranten, reclame- en modefotografie.

Voor het maken van een analoge foto gebruikt de fotograaf een camera met een fotorolletje waarop deze meerdere opnamen kan maken. Eerst belicht de fotograaf het fotorolletje in de camera door de foto te ‘schieten’. Het licht dat op het rolletje komt, laat vervolgens een afdruk achter. Als het rolletje vol is, moet de fotograaf het met chemicaliën ontwikkelen in een donkere kamer. Daarna drukt hij de foto’s af op lichtgevoelig papier. Het eindresultaat, de foto dus, is nu pas zichtbaar. De fotograaf moet dus goed opletten tijdens het maken van de foto’s, anders loopt deze de kans dat er geen goede foto bijzit.

In digitale fotografie kom je geen rolletjes meer tegen, maar wordt er gebruik gemaakt van een digitale camera. Bij het schieten van de foto komt het licht op een sensor terecht. Deze sensor zet het licht om in beeld en slaat het direct op een geheugenkaartje op. Op het scherm van de camera of op een computer kan de fotograaf direct controleren of de foto gelukt is. Vervolgens kiest de fotograaf welke foto’s ook echt afgedrukt worden.

Welke kunstenaars gebruiken fotografie?

In de 19e eeuw wordt kunst fotografie vooral gebruikt om de rauwe werkelijkheid vast te leggen. Daarnaast waren er beroepsfotografen die beelden van oorlogen, sloppenwijken en bezienswaardigheden in de Europese kolonies vastlegden voor de thuisblijvers. Met de komst van de licht draagbare compacte camera (Kodak) kon ook het huislijke leven en het ‘familiekiekje’ vastgelegd worden.

Tegenwoordig is het maken van een foto op zich vaak geen kunst meer, vrijwel iedereen heeft een telefoon met ingebouwde camera of bezit een digitale camera en kan op elk moment een foto schieten. Wel wordt de techniek nog breed ingezet in de kunst, zowel analoog als digitaal. Bekende fotografen kenmerken zich door een eigen, herkenbare beeldtaal die het alledaagse kiekje overstijgt.

Bekende fotografen zijn bijvoorbeeld Robert Capa, Annie Leibovitz en Henri Cartier Bresson. In Nederland zijn er de bekende kunstfotografen Rineke Dijkstra, Anton Corbijn en Eddy Posthuma de Boer. Werk van deze laatste fotograaf vind je ook terug in onze kunstuitleen.

Haal een foto in huis!

Ben je enthousiast geworden en wil je echte fotokunst in huis halen? Ga naar de kunstcatalogus op onze website en filter bij soort op ‘fotografie’. Bekijk het aanbod en kies jouw volgende kunstwerk om te lenen.

Ga bijvoorbeeld voor een analoge foto van Arthur Martin, een spannend beeld van opkomend talent Manon Hertog of een bloemstilleven van Hans Pieterse. Wil je echt iets speciaals in huis halen? Ga dan voor een cyanotypie van Christina Hallström, een analoge oervorm van fotografie.

Keuze gemaakt? Laat het werk alvast klaarzetten of reserveer het voor later. Je krijgt bericht wanneer het werk voor je klaarstaat. Wel zo makkelijk!

Nog geen lener bij Kunst Centrum Haarlem? Lees hier hoe gemakkelijk ook jíj kunst kunt lenen!