Verdiep je in techniek: tekenen met Oost-Indische inkt
Heb jij dat ook wel eens? Je kiest een kunstwerk uit en als je dan achterop naar de techniek kijkt, staat daar een term waar je nog nooit van hebt gehoord. Wees gerust, je bent echt niet de enige. Daarom duiken we in deze serie in de verschillende kunsttechnieken die je tegenkomt in de uitleen collectie van Kunst Centrum Haarlem.
Van onbekendere technieken zoals carborundum of de steendruk, tot technieken die je vast wel kent maar waar je meer van wil weten. Ze komen allemaal voorbij. In dit artikel verkennen we het tekenen met Oost-Indische inkt en hoe deze oeroude, Oosterse techniek bij ons terecht is gekomen.
Van schetsen tot kunstwerken, Oost-Indische inkt is rijkelijk vertegenwoordigd in onze kunstwereld. De laatste tijd groeit deze techniek ook weer in populariteit, mede door de aantrekkingskracht van de strakke zwarte lijnen bij de Instagramgeneratie. Maar tekenen met Oost-Indische inkt gaat niet alleen over zwarte lijnen.
Wat is Oost-Indische inkt en hoe wordt het gebruikt?
Oost-Indische inkt, in het zuiden van Nederland en Vlaanderen ook wel bekend als Chinese inkt, vind zijn oorsprong in Azië. Het wordt vervaardigd door roet te mengen met water. Soms wordt hier nog een plantaardige gom aan toegevoegd om de consistentie te verbeteren. De rijke geschiedenis van deze inkt dateert terug tot in de oudheid, waar het in China werd ontwikkeld als een schrijf- en tekengereedschap.
Oost-Indische inkt is enorm veelzijdig en daarom geschikt voor uiteenlopende kunstvormen. Kunstenaars gebruiken het voor precieze pen- en penseeltekeningen, met dunne fijne, diepzwarte lijnen. Ook is het mogelijk om er levendige, aquarelachtige effecten mee te creëren. De kracht om zowel subtiele details als krachtige contrasten tot uiting te brengen, maakt het gebruik van de inkt geliefd bij kunstenaars.
Waar en wanneer is het tekenen met Oost-Indische inkt ontstaan?
De oorsprong van het tekenen met Oost-indische inkt kan worden teruggeleid tot het oude China, om precies te zijn de 3e eeuw na Christus. Chinese kunstenaars gebruikten de inkt niet alleen om te schrijven, maar ook om prachtige penseeltekeningen te creëren die zowel eenvoud als diepte benadrukten. Deze tekenvorm neemt ook een belangrijke rol in, in de Japanse kunsttraditie. In Japan staat het tekenen met Oost-Indische inkt bekend als “sumi-e” (sumi = zwarte inkt en e= schilderij).
De verspreiding van de inkt buiten Azië begon in de 17e eeuw met de handel van de Oost-Indische Compagnie. Nederlanders introduceerden de inkt in Europa, waar het al snel de aandacht trok van kunstenaars die gefascineerd waren door de diepte en het contrast die de inkt kon bieden. De vermenging van de oosterse en westerse esthetiek leidde tot een creatieve uitwisselingen en nieuwe verwerkingstechnieken voor de inkt. De dramatische contrasten en expressieve penseelstreken pasten goed bij de heersende artistieke stromingen in Europa in de 17e en begin 18e eeuw.
Verschillende beroemde kunstenaars hebben door de eeuwen heen met Oost-Indische inkt gewerkt. Het bekendste voorbeeld uit ons eigen land is misschien wel Rembrandt van Rijn, die deze techniek vooral in zijn schetsen en studies gebruikte om dramarische contrasten en diepte te creëren. Ook Vincent van Gogh experimenteerde met Oost-Indische inkt in zijn tekeningen, in zijn eigen unieke stijl.
Hoe herken je het gebruik van Oost-Indische inkt in een kunstwerk?
Omdat Oost-Indische inkt zo veelzijdig is, heeft het ook veel raakvlakken met andere materialen en technieken die kunstenaars gebruiken zoals potlood, aquarel of houtskool. Toch zijn er een aantal aspecten waaraan je het kunt herkennen. Kenmerkend voor Oost-Indische inkt is de diepe zwarttint en intensiteit die het toevoegt aan lijnen en schaduwen. Daarbij heeft de inkt de neiging om mat uit te slaan als het op papier gebruikt wordt, wat een subtiele, elegante uitstraling geeft.
Kunstenaars gebruiken Oost-Indische inkt vaak om expressie toe te voegen aan hun werken. Zij gebruiken hiervoor speciaal papier dat de inkt absorbeert, waardoor het op een bijzondere manier vermengt. Dit draagt bij aan de textuur en levendigheid van het kunstwerk. Dit zie je vooral aan de nuances van grijstinten die de kunstenaar kan bereiken door de inkt met water te verdunnen. Hierdoor kunnen de kunstenaars een breed scala aan tonen creëren.
Wil jij een tekening met Oost-Indische inkt aan je muur?
Ben jij door dit artikel helemaal enthousiast geworden over aquarelschilderijen? Dat horen wij graag! Je kunt nu voor een mooie prijs een inkttekening kopen van Roberto Helder, één van de exposanten in onze tentoonstelling BLOOT die van 26 januari tot en met 24 maart te zien is in de galerie van Kunst Centrum Haarlem. Liever lenen? Misschien ga jij wel voor het orkest van Jan Engelman (foto bovenaan dit artikel).
Bekijk hier alle werken in onze uitleencollectie. Keuze gemaakt? Laat het werk alvast klaarzetten of reserveer het voor later. Je krijgt bericht wanneer het werk voor je klaarstaat. Wel zo makkelijk!
Verder lezen over andere technieken? Duik in de geschiedenis van de fotografie, de etstechniek, de lithografie, de schilderkunst, houtskool, keramiek, carborundum of grafiek.
Nog geen lener bij Kunst Centrum Haarlem? Lees hier hoe gemakkelijk ook jíj kunst kunt lenen!